Bolalarda qiyshiq ko‘z: turlari, sabablari va davolash

Qiyshiq ko‘z — bu ko‘z mushaklari faoliyatining buzilishi bo‘lib, bunda ko‘zlar bir vaqtning o‘zida bitta ob'ektga qaray olmaydi. Bu holat bolalarda tez-tez uchraydi va ba’zi hollarda o‘z-o‘zidan yo‘qolishi mumkin. Qanday qiyshiq ko‘z turlari mavjudligi, uning sabablari va davolash usullari haqida bilish muhim.

Bolalarda qiyshiq ko‘z turlari

Qiyshiq ko‘z xususiyatiga, kelib chiqish sababiga va darajasiga qarab farq qiladi:

• Ichkariga qiyshiq (ezotropiya) – ko‘zlar burun tomon qaragan bo‘ladi.
• Tashqariga qiyshiq (ekzotropiya) – ko‘zlar yon tomonga qaragan bo‘ladi.
• Vertikal – bitta ko‘z yuqoriga yoki pastga og‘gan bo‘ladi.
• Monookulyar – faqat bitta ko‘z qiyshaydi.
• Navbatma-navbat (al’ternirlaydigan) – har ikki ko‘z navbat bilan o‘z pozitsiyasini o‘zgartiradi.
• Davriy – doimiy emas, balki ba’zi holatlarda (masalan, charchaganda) namoyon bo‘ladi.

Bolalarda qiyshiq ko‘z sabablari

Asosiy sabab — ko‘z mushaklari ishining muvofiqlashtirilmaganligi. Biroq quyidagi omillar kasallik rivojiga turtki bo‘lishi mumkin:

• Irsi omillar. Qiyshiq ko‘z irsiy bo‘lishi mumkinmi? Ha, agar ota-onada ko‘rish bilan bog‘liq muammolar bo‘lgan bo‘lsa, bolaning qiyshiq ko‘z rivojlanish xavfi ortadi.
• Tug‘ma nuqsonlar. Ba’zida ko‘z tuzilishidagi tug‘ma o‘zgarishlar tufayli qiyshiq ko‘z paydo bo‘ladi.
• Asab tizimi kasalliklari. Markaziy asab tizimi shikastlanishi ko‘z harakatining muvofiqlashuviga ta’sir qilishi mumkin.
• Refraksiya buzilishlari. Yaqin yoki uzoqni ko‘rolmaslik, astigmatizm — binokulyar ko‘rishning buzilishiga olib keladi.
• Travmalar va infeksiyalar. Homiladorlik davrida infeksiyalar, og‘ir tug‘ruq yoki bosh miya shikastlanishlari kasallikni keltirib chiqarishi mumkin.

Bolalarda qiyshiq ko‘zni qanday aniqlash mumkin?

Ota-onalar ko‘pincha chaqaloqlarda ko‘zlarning qiyshayganini payqashadi, ayniqsa hayotining dastlabki oylarida. Buning sababi — ko‘z harakatlantiruvchi mushaklarning hali to‘liq rivojlanmaganligidir. Odatda bu holat 3–6 oy ichida o‘tib ketadi. Agar 6 oylikdan keyin ham ko‘zlar o‘zaro muvofiqlashmagan bo‘lsa, oftalmologga murojaat qilish kerak.

Qiyshiq ko‘z belgilariga quyidagilar kiradi:

• Ko‘zlar bir vaqtda harakatlanmaydi;
• Bitta ko‘z chetga og‘adi;
• Bola biror narsani ko‘rish uchun boshini egadi yoki buradi;
• Ko‘zlarda ikki tasvir paydo bo‘ladi (ikki ko‘rish);
• Bola ko‘p hollarda ko‘zini qisadi yoki yopib oladi.

Bolada qiyshiq ko‘zni qanday davolash mumkin?

Davolash usuli kasallik turiga va sababiga qarab belgilanadi:

1. Optik tuzatish. Agar qiyshiq ko‘z yaqin yoki uzoqni ko‘rolmaslik bilan bog‘liq bo‘lsa, bolaga mos ko‘zoynak tanlab beriladi.
2. Aparatli davolash. Maxsus mashqlar va qurilmalar orqali binokulyar ko‘rish rivojlantiriladi.
3. Ko‘z mashqlari. Muntazam bajariladigan mashqlar ko‘z mushaklarini mustahkamlab, ularning muvofiqligini yaxshilaydi.
4. Okklyuziya. Sog‘lom ko‘z yopiladi, shunda qiyshiq ko‘z faol ishlay boshlaydi.
5. Jarrohlik yo‘li bilan davolash. Og‘ir holatlarda ko‘z mushaklari faoliyatini tuzatish uchun operatsiya o‘tkaziladi.

Qiyshiq ko‘zni aniqlash (diagnostika)

Oftalmolog binokulyar ko‘rish, ko‘z soqqalari harakatchanligi va refraksiyani aniqlash uchun batafsil tekshiruv o‘tkazadi. Muammoni erta aniqlash operatsiyasiz tuzatish imkonini beradi.

Xulosa

Bolalarda strabismus keng tarqalgan muammodir, ammo o'z vaqtida davolash bilan ko'p hollarda u muvaffaqiyatli tuzatiladi. Ota-onalar bolaning ko'rish qobiliyatini diqqat bilan kuzatib borishlari kerak, ayniqsa oilada shunga o'xshash muammolar mavjud bo'lsa. Strabismusning dastlabki belgilarida siz eng yaxshi davolash usulini tanlash uchun mutaxassisga murojaat qilishingiz kerak.